معرفی شهر سیرجان
سیرجان شهری در جنوب غربی استان کرمان و مرکز شهرستان سیرجان است. این شهر در ۹۶۰ کیلومتری تهران و ۱۷۵ کیلومتری کرمان قرار دارد و با توجه به قرارگرفتن در تقاطع محورهای مواصلاتی یزد-بندرعباس و کرمان -شیراز از دیرباز مورد توجه بوده‌است. جمعیت شهرسیرجان بر پایه سرشماری سال ۹۰ برابر ۱۸۵٬۶۲۳نفر بوده‌است. و از لحاظ جمعیت شهری دومین شهر استان کرمان است. شهر سیرجان به دو منطقهٔ شهرداری تقسیم شده‌است
عکس های بیشتر
سیرجان
سیرجان شهری در جنوب غربی استان کرمان و مرکز شهرستان سیرجان است. این شهر در ۹۶۰ کیلومتری تهران و ۱۷۵ کیلومتری کرمان قرار دارد و با توجه به قرارگرفتن در تقاطع محورهای مواصلاتی یزد-بندرعباس و کرمان -شیراز از دیرباز مورد توجه بوده‌است. جمعیت شهرسیرجان بر پایه سرشماری سال ۹۰ برابر ۱۸۵٬۶۲۳نفر بوده‌است. و از لحاظ جمعیت شهری دومین شهر استان کرمان است. شهر سیرجان به دو منطقهٔ شهرداری تقسیم شده‌است
پیشینه
قدیمی‌ترین سند تاریخی دربارهٔ سیرجان این نوشتهٔ ابن اثیر است: "گشتاسب یکی از پادشاهان قدیم ایران بود و دین سلیمان را داشت، دین زرتشت را پذیرفت و در کوهستانی که تمبور نام داشت جای گرفت و در حالت تقیه به عبادت مشغول شد". به عقیده استاد باستانی پاریزی، کوه تمبور همان است که در مشرق سیرجان و حدود چهار گنبد قرار گرفته و به همین نام مشهور است.
وجه تسمیه
دربارهٔ وجه تسمیهٔ سیرجان نظرهای مختلفی اظهار شده‌است، ولی پژوهشگران عمدتاً بر این عقیده‌اند که در زمان ساسانیان به دلیل وجود قناتهای بسیار زیاد در این منطقه، آن را سیرگان یا سیرکان یعنی سیرآب از قنات یا پر از قنات نامیده‌اند. عده‌ای نیز کلمه گان یا کان را که به معنی معدن است به علت وجود معادن گوناگون در این منطقه دانسته‌اند. در استیلای عرب نام سیرگان معرب شده و به سیرجان تغییر یافت.
سیرجان پیش از اسلام
بنای سیرجان را به بهمن پادشاه اشکانی نسبت می‌دهند. ژان گوره در کتاب خواجهٔ تاجدار، شرحی بر سیرجان می‌نویسد و نشان می‌دهد که سیرجان قبل از اشکانیان نیز آباد بوده و توضیح می‌دهد: «سیرجان قدیم، به قول مورخان قدیم، از جمله سیسرون و کتزیاس که در دورهٔ هخامنشیان می‌زیسته‌اند، دارای ده محله بوده و در هر یک از محلات آن شهر، یک دسته از مردم زندگی می‌کرده‌اند.»[۸] اما قدمت این شهر را به قبل از اشکانیان نیز نسبت داده‌اند. آن گونه که در کتاب تاریخ کرمان نوشته شده‌است: «اسکندر در بازگشت از هندوستان از روی قلعهٔ سنگ که محل قدیم شهر سیرجان است، عبور کرده و از طریق بوانات به پاسارگاد رفته‌است.»
سیرجان پس از اسلام
مقدسی در قرن چهارم هجری قمری، سیرجان را یکی از چهار ولایت کرمان ذکر میکند. شهر قدیم سیرجان در محل قلعهٔ سنگ (در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان قرار دارد) و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده‌است و در آن تاریخ به وسیله «ایدکو» سردار تیمور، که دو سال شهر را در محاصره داشت نابود میگردد. ساکنان باقیمانده آن به محلی در همان نزدیکی به نام باغ بمید منتقل می‌شوند و شهر جدید در آن موقعیت بوجود می‌آید. اما باز در هجوم محمود افغان به کرمان، سیرجان هم مورد حمله و غارت قرار می‌گیرد. سالها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری، میرزا سعید کلانتر در جنوب باغ بمید دهی را آباد نمود که سعیدآباد نامیده شد، و این سعید آباد، همین شهر فعلی سیرجان و درواقع سومین موقعیت این شهر است.
آب و هوا
آب و هوای سیرجان در زمستان‌ها سرد، در تابستانهاو بهار نسبتاً معتدل است. رطوبت متوسط آن ۳۶٪ و متوسط بارندگی سالانه ۱۶۰ میلیمتر است. یکی از مرتفع‌ترین دشت‌های داخلی ایران به نام دشت ابراهیم‌آباد در جنوب شرقی سیرجان قرار گرفته و حداقل ۱۷۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. کویر نمک سیرجان در فاصله ۳۰ کیلومتری غرب شهر سیرجان واقع در استان کرمان می‌باشد. طول این کویر در حدود ۵۰ کیلومتر و عرض آن در قسمت میانی برابر با ۲۰ کیلومتر می‌باشد که هر چه در جهت شمال یا جنوب آن حرکت کنید از عرض آن کاسته میشود. موقعیت ژئولوژیکیسم زمین‌شناسی سیرجان در کشور بی نظیر است.
قلعه‌سنگ برازجان
قلعه‌سنگ برازجان که در وسط دشت مسطحی قرار دارد از مسافتی دور بسان صخره‌ای سترک و سفیدرنگ بنظر میرسد.محوطه قلعه سنگ از سه واحد مختلف که عبارتست از صخره سنگی میانی و دو حصار پیرامون آن، تشکیل یافته است.فاصله حصار اول و دوم در بیشترین مقدار آن حدود 200متر است.عمده واحدهای مسکونی و ساختمانهای همگانی قلعه در فاصله دو حصار ساخته شده است.تمامی بناهای این قسمت از خشت خام- است.روشن شدن وضع بناهای این منطقه تنها بیاری انجام کاوشهای باستان شناسی میسر است و این کاری است که باید نسبت بآن اقدام لازم صورت پذیرد.حصار بیرونی قلعه نیز از خشت‌خام برپا شده و حدود 5متر ضخامت آنست و در طول آن برجهای مدوری به قطرهای 6 تا 8 متر ایجاد کرده‌اند. در فاصله دو کیلومتری قلعه آثار دو خندق کم‌عرض بصورت دو کانال وجود دارد که باحتمال حد حومه را در زمان آبادانی قلعه مشخص میکند.در فاصله بین خندقها و بنای اصلی قلعه کم‌وبیش برجستگی‌های مربوط به ویرانه‌های کهن بچشم میخورد.وضع قسمت سنگی میان قلعه بصورتی است که ایجاب میکند تا یک رشته بررسی‌های کامل و کاوشهای علمی برای روشن ساختن چگونگی آن انجام گیرد.بطور اجمال درباره این محل میتوان گفت که با استفاده از وضع طبیعی صخره و انجام برخی تعمیرات بصورت کوه‌بریهای محدود و جاسازی کردن برای ساختن دیوارهائی چند،موجبات بنای تعدادی صفه را فراهم ساخته‌اند و بکمک مصالح بنائی،بخصوص آجر و ملاط گچ،ساختمانهای گوناگون بر روی آنها بوجود آوردند.این ساختمانها در اصل عبارت بوده است از محل سکونت حکمران،برجهای دیده‌بانی،باحتمال محل ذخیره آب، حمام،انبارهای آذوقه وبالاخره دیوارهائی جهت مسدود کردن راه وصول به بالاترین قسمت صخره.در وضع موجود کمتر با اثری کامل و دست نخورده در این قسمت برخورد میشود.مردم محل یکی از صفه‌های قلعه را بنام تخت‌داروغه مینامند در دیوارسازیهای مورد بحث آجرهای نازک خاصی دورهء آل بویه و آجر- های معمول دورهء سلجوقیان بکار رفته است.همچنین در ویرانه‌های این قسمت تنبوشه‌های سفالی قرمزرنگ مشاهده میگردد.
بادگیر چپقی
بناي قديمي که از آن به عنوان بادگير چپقي نام مي بريم در واقع باقيمانده يک خانة قديمي به نام خانه آقاسيدعلي اصغر رضوي است که در شهر سيرجان واقع است. اين بادگير از آثار دوران پهلوي است که به لحاظ ارزشهاي فرهنگي و هنري که تلفيقي از معماري و صنعت است , بنا گرديده است. بادگير مشهور با شبکه هاي هندسي منظم آن که در زير بادگير قرار دارد , بر روي فضاهاي مستطيل شکل شمالي – شرقي قرار گرفته که هواي اطراف را با عبور از کانالهاي تهويه به درون فضاها که در واقع تابستان نشين خانه بوده , مي فرستاده است. اين بادگير از آثار منحصر به فرد معماري است و گفته شده که ملهم از دودکش کشتيهاي قديمي بوده است. از جمله تزئينات بکار رفته در بنا مجموعه لوله هاي چپقي شکل بادگير است که دهانه آنها به چهار جهت باز است. بدنة خارجي لوله هاي بادگير با قطعات کوچک آجرهاي هندسي شش ضلعي تزئين شده است
باغ بهلگرد
این عمارت- باغ در یک کیلومتری روستای بهلگرد و 15کیلومتری شرق بیرجند واقع است. دو باغ، دو عمارت، یک اصطبل، سکونتگاه خدمه و یک یخدان طبیعی اجزای تشکیل‌دهنده این مجموعه هستند. این عمارت روی چهار ستون آجری و مدور ساخته شده که چشمگیر‌‌ترین تزئینات بنا نیز محسوب می‌شوند و در کل تجملات و تزئینات چندانی در ساخت آن به کار نرفته و نسبت به دیگر باغ‌‌های بیرجند ساده و بی‌پیرایه‌تر جلوه میکند.دو باغ مجزا از هم که یکی از آنها اصلی‌تر بوده و به بیرون راه دارد، باغ بیرونی و باغ کوچکتر نیز باغ درونی گفته میشود. حوض‌‌های آبی هم که از اصول معماری ایرانی تبعیت می‌کنند، در وسط این دو باغ تعبیه شده‌اند. در مرکز باغ نیز یک استخر چهارضلعی وجود دارد که جزیره‌ای هشت‌ضلعی در وسط آن به چشم میخورد.از جذابیت‌‌های ویژه این باغ- عمارت یخدانی طبیعی است که در فاصله 150متری شمال عمارت به چشم میخورد. آن زمان در زمستان، کارگران بسیاری با استفاده از یخ‌زدن آب نهری که به درون استخر می‌ریخته، یخ را ساخته و قطر یخ را با افزودن آب افزایش می‌دادند و درون این یخدان ذخیره می‌کردند تا در گرمای تابستان مورد استفاده صاحبخانه و مهمانان ویژه قرار گیرد.
آرامگاه میر زبیر
این بنا در شرق روستای شریف آباد از توابع دهستان سعادت آباد سیر جان در کنار قبرستان روستا قرار دارد. آرامگاه به صورت مربعی به ابعاد خارجی 9 و داخلی 7متر با قلوه سنگ وملاط گچ ساخته شده است. ارتفاع بنا ازکف تا زیرگنبدکه اکنون فرو ریخته حدود 8متر است. صورت بنا در ارتفاع 4 متری به هشت ضلعی و سپس باکاربندی به دایره تبدیل شده و گنبد روی آن استوارگردیده است. فضای داخلی بنا دار ای تزئینات وکتیبه های متعددی است که هر کدام در نوع خود از زیبائی های منحصر بفردی برخورد ار می باشند.عکسهایی که در سال های گذشته از محراب بنا گرفته شده نشان می دهند که در دو طرف محراب، تاریخ ساخت و نام سازنده به صورت گچبری مشخص بوده که امروزه از بین رفته است. گرچه گچبری محراب تاریخ ربیع الاول سال 751ه. ق را نشان می داده است، اما عده ای بر این عقیده اندکه بنای میر زبیر معبدی مربوط به قبل یا او ایل اسلام بوده که در زمان سلطنت محمد مبارز _ اولین امیر از خاندان آل مظغر_مرمت و به مسجد تبدیل شده است. در خصوص عملکرد واقعی بنای میر زبیر اطلاع دقیقی در دست نیست. با این حال با توجه به شباهت آن با بنای پیر جار سوز و همچنین وجود بنای دیگری به نام طلحه که اکنون ویران شده به نظر می رسد بنایمزبور آرامگاهی بوده است.
باغ بمید
این باغ در شمال شهر سیرجان واقع است. شهر قدیم سیرجان در محل قلعه سنگ (در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان قرار دارد) و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده است و در آن تاریخ به وسیله «ایدکو» سردار تیمور، که دو سال شهر را در محاصره داشت نابود می گردد. ساکنان باقیمانده آن به محلی در همان نزدیکی به نام باغ بمید منتقل می شوند و شهر جدید در آن موقعیت بوجود می‌آید. اما باز در هجوم محمود افغان به کرمان، سیرجان هم مورد حمله و غارت قرار می‌گیرد. سالها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری، میرزا سعید کلانتر در جنوب باغ بمید دهی را آباد نمود که سعید آباد نامیده شد، و این سعید آباد، همین شهر فعلی سیرجان و درواقع سومین موقعیت این شهر است.از جمله آثار موجود در این باغ میتوان به یخچالهای سیرجان که در غرب این باغ واقع شده است اشاره کرد. قدمت این یخدانها مربوط به دوره قاجار است. این اثر در تاریخ ۱۸ خرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۱۸۷۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
صنایع دستی
گليم شيريکي
گليم شيريکي پيچ مهمترين صنعت دستي سيرجان دراستان کرمان است که از دور حالتـي شبيه به قالي دارد . دراين نوع گليم برخلاف انواع ديگرزيراندازهاي بافتني که درآنها پود موجب شکلگيري نهايي محصول ميشود تار و نخ خامه نقش اصلي را دارند و پود تنها موجب استحکام درگيري نخ خامه با تارها مي شود .
شيريکي پيچ
شيريکي پيچ نامي است که بافندگان عشاير و روستايي کرمان بر نوعي از گليم گذاشته اند ؛ در اصـطلاح بومـي، شيريکي پيچ ، بيشتر به گليم سوزني معروف است . نام شيريکي پيچ به قولــي از شريکي پيچيدن 2 تار با هم و به نقل قول ديگري از شريکي کار کردن 2 يا چند بافنده آمده است . بافت اين نوع گليـم به اندازه قالي مشکل و وقت گير است . وسيلة بافت دار گليم بافي افقي و يا عمودي است. گره زدن در شيريکي پيچ بر دو نوع است: گره متن و گره آب دوزي. اساس کار بافندگان شيريکي پيچ " دار " است که شامل دو تير چوبي يا فلزي موازي با هم است و 2 تير ديگر بطور عمودي به ابتدا و انتهـاي آن متصل شده و روي هم چهارچوبـي مستطيل شکل بوجود مي آورند و چله ها قسمت سر دار و زير دار را دور مي زنند ؛ در ميان چله هـا و عمود بر آنها دو چوب يکي بنام « گُرد » و ديگري به نام « پس گرد » قرار مي گيرند ؛ قيچـي ، چاقو و دفتيـن از ديگر ابزار بافت است .اين گليم خوش نقش و نگار که ازآن براي توليد کيف ، تابلو ، رويه صندلـي و چيزهاي ديگر استفـاده مي شود در ساليان گذشته بخشي از صادرات غيرنفتي کشور را تشکيل مي داد و در بازار برخي کشورها مشتريان خاص خود را داشت اما اين روزها حال و هواي خوبي ندارد .نيمي از دارهاي توليد گليم شيريکي پيچ در سيــرجان امسال تعطيل شده است و اين به معناي کاهش درآمد هزاران خانواده اي است که زنان آنها باتوليد اين نوع گليم ، کمک خرج خانواده بوده اند .
سوغات
مسقطی، لواشک، پسته، قوتو(قاووت)، نان کلیسیرو و آش اماچ
شیرینی‌های خانگی از جمله باقلوا، کماج سهن و دیگر شیرینی‌های سنتی