غار کرفتو

عکس های بیشتر

غار کرفتو در استان کردستان، در 46 کیلومتری جنوب غربی شهر تکاب، 5 کیلومتری غرب روستای یوزباش کندی واقع است.

معرفی

فاصله بین روستای یوزباش کندی تا دهانه غار، یک جاده خاکی 5 کیلومتری است. دهانه غار در ارتفاع 15 متری یک دیواره سنگی عمودی قرار گرفته و ارتفاع آن از سطح دریا 2000 متر است. زیر دیواره یک چشمه آب دائمی وجود دارد. این موقعیت ویژه موجب شده که از غار به عنوان یک دژ دفاعی و سکونتگاه در روزگار باستان استفاده شود و در آن امکاناتی مانند تعدادی اتاق، راهرو، پنجره، در و انبار ایجاد کنند. این امکانات همگی مشرف به دره و در اطراف دهانه طبیعی غار و در سه طبقه مرتبط به هم ساخته شدهاند.

تغییرات به وجود آمده در غار احتمالاً به دوره فرمانروایی مادها مربوط اند، زیرا آنها در منطقه استقرار خود با دولتهای قدرتمند و مهاجم بین النهرین، که گاه و بیگاه به ساکنان کوه نشین زاگرس حمله و ایشان را اسیر و غارت میکردند، رو به رو بودهاند. از این رو ساختن چنین دژهای تسخیرناپذیری مانند کرفتو برای آنها ضروری بوده است. بعد از تأسیس امپراتوری قدرتمند و متمرکز هخامنشی و قطع جنگهای داخلی، دیگر ضرورتی برای ساختن چنین پناهگاههایی وجود نداشته و چنین آثاری هم از دوره آنها باقی نمانده است

ساختمان

غار دو بخش تشکیل شده است: بخش دست کنده و بخش طبیعت ساخته. دهانه غار با عبور از دو نردبان فلزی 7 متری و 2 متر سنگ نوردی ساده به نخستین اتاق دست کنده باز میشود. ابعاد این اتاق 4/8×8 متر است و 4 متر ارتفاع دارد. ابعاد این اتاقها به ترتیب 5/8×8 متر و 6×5 متر است و هر دو 4 متر ارتفاع دارند. تمامی اتاقها دارای پنجرههای مشرف به درهاند و به هم راه دارند. در اتاق آخر، که دو نبش است، یک حوض ساروجی کم عمق و یک آتشدان قرار دارد که محل انجام مراسم آیینی بوده است.

از انتهای اتاق نخست دالانی دست ساخته به عرض 4 متر و ارتفاع 2 متر و طول 12 متر، طبقه نخست را به تالار غار و طبقه دوم متصل میکند.

طبقه دوم بر روی شکافی که دهانه طبیعی غار است، ساخته شده و برای ساختن آن دیوارهای دو طرف را افقی و به طور منظم سوراخ کرده وسرتیرهای کف را داخل آنها قرار داده و اتاقی به مساحت 120 متر مربع ساختهاند.

از طبقه دوم از طریق یک راهرو 10 پلهای یکپارچه از بیرون و یک تنوره به طول 3 متر از داخل، میتوانیم به طبقه سوم راه یابیم.

طبقه سوم شامل 4 اتاق تو در تو و تقریباً به همان اتاقهای طبقه نخست است. در ساختن طبقه سوم دقت و ظرافت زیادی به کار رفته و تمامی اتاقها دارای درهای سنگی یا چوبی بودهاند. گودیهای پای آستانه ورودی، که محل قرار گرفتن پاشنه در بودهاند و شکافهای مخصوص قفل کردن کلون درها، دلیل اهمیت اتاقهای طبقه سوم نسبت به اتاقهای دیگر طبقات اند.

ساکنان غار با کندن تنورهای به شیب 60 درجه و ساختن پلههایی، که فاصله آنها یکسان نیست، توانستهاند به مجرای چشمه زیر غار دست یابند و محلی برای ذخیره دائمی و تأمین آب فراهم کنند تا بتوانند مدتهای دراز بدون تحمل تشنگی هر محاصرهای را تحمل کنند. تعداد پلههای متصل به چشمه 17 عدد است و اکنون کف تنوره چشمه تخریب شده و مملو از خرده سنگ است و آب از چشمه زیر غار خارج میشود. اهالی محل به اشتباه تنوره دسترسی به آب چشمه زیر غار را زندان میگویند. با آفرینش چنین شاهکار مهندسی و حجاری، آب مورد نیاز غارنشینان تأمین میشده است و به این دلیل محلی برای ذخیره آب در سراسر غار دیده نمی شود. جالب این است که آوار حاصل از حجاری اتاقها را در کف ناهموار غار ریخته و بدین وسیله کف غار را تسطیح کردهاند. بعضی از بخشهای کف باید گور بعضی از ساکنان غار بوده باشد.

بخش طبیعی غار پس از ورودی اتاق دست کنده طبقه نخست و به دنبال یک دالان دست کنده، با یک دالان وسیع طبیعت ساخته به عرض 2 متر و ارتفاع 5/2 متر شروع میشود. در انتهای این دالانِ 30 متری 3 دالان دیگر وجود دارد. دو دالان سمت چپ دست کندهاند و سقفهای منحنی دارند. احتمالاً این دو دالان انبار و محل نگهداری احشام غارنشینان بودهاند. دالان دیگر، طبیعت ساخته است و 120 متر طول، 4 متر عرض، و 2 تا 5/2 متر ارتفاع دارد. این دالان به سوی انتهای غار میرود. پس از این دالان و چند دهلیر فرعی، دالانی به طول 10 متر و پوشیده از آب قرار دارد. عمق آب دالان در اواخر پاییز حدود 50 سانتی متر است و به دلیل آلودگی آن به فضولات خفاشها، حالت اسیدی دارد و در تماس با پوست بدن سوزش ایجاد میکند

نخستین تالار بخش طبیعی غار به ابعاد 80×25 متر و ارتفاع 15 متر بعد از گودال آب گرفته قرار دارد. این تالار تعدادی تپه قهوهای رنگ از فضولات انباشته شده خفاشها وجود دارد. در غار کرفتو کف دالانهای کم ارتفاع به وسیله غارنشینان کنده شده و بنا به نیاز فاصله کف تا سقف آنها را به 2 متر رساندهاند تا عبور ایستاده در آنها ممکن شود. سنگبریهای کف دالانها برای همین است. هم چنین تعدادی کاسه طبیعی به شکل نیم کره در سقف غار وجود دارد که بعضی از آنها محل تجمع خفاشهای آویخته به هم بودهاند.

پس از تالار خفاشها، یک تالار به ابعاد 30×15 متر و ارتفاع 5 متر قرار دارد. در گوشهای از این تالار چکیدهای بزرگ شبیه کلاه لنگی و در سمت راست آن دهانه زیرزمینی غار قرار دارد.

در سمت راست چکیده کلاه لنگی دهانهای بزرگ قرار دارد که با شیبی تند به عمق 10 متر و از مسیری خاکی و لغزنده به زیرزمین منتهی میشود.

زیرزمین محوطهای به طول 150 متر، عرض 30 متر و ارتفاع 15 متر است که در دو انتهای آن دو دخمه دایره شکل با گودالهای پوشیده از آب، تعدادی چکنده و چکیده و ستون قرار دارد.

در ادامه مسیر اصلی غار و پس از تالار زیرزمین، دالانی غار را به یک تالار دیگر وصل میکند. مقابل ورودی به دالان یک چکیده به طول 3 متر و شبیه به انسان قرار دارد. دالان 10 متر طول، 3 متر عرض، و 2 متر ارتفاع دارد و ابعاد تالار بعدی 15×3 متر و ارتفاع آن 5/2 متر است. این تالار، غارسنگهای بسیار زیبایی دارد.

در ادامه مسیر اصلی غار، یک تالار دیگر و سرانجام یک دخمه است. تالار به علت چکیدههای کوه مانندش، تالار کوهستان نامیده میشود و 80×40 متر مربع مساحت و 10 متر ارتفاع دارد. مساحت دخمه 5×4 متر مربع و ارتفاع آن 2 متر است و در وسط آن یک گودال پر از آب زلال و یک ستون قرار دارد، و از زیباترین بخشهای غار است.

طول شعبه اصلی غار بدون احتساب شعبههای فرعی آن و زیرزمین، چیزی در حدود 600 متر است.

جاذبه های گردشگری

غار، جاذبه باستان شناختی فراوانی دارد. بخش طبیعت ساخته آن وسیع است و زیباییهای درونی و بیرونی فراوانی دارد. پدیدههای درون غار نسبتاً زمخت و شیری رنگ و در عین حال منحصر به فردند. غارسنگهای بسیار زیبا، چکندهها، چکیدهها، و ستونهای دخمه انتهایی، زیرزمینعظیم و راه آب غار (زندان) از ویژگیهای منحصر به فرد آن هستند. تنوره ورودی به چشمه از شاهکارهای معماری غار است. تأسیسات دست کنده غار بیان گر استعداد، قدرت اراده، و توانایی انسانها در غلبه بر طبیعت و محدودیتها و استفاده از امکانات آن هستند. به عنوان مثال برای ساختن نخستین اتاق غار 238 متر مکعب سنگ را از محل بریده و خارج کرده، و فضایی با زوایا، نبشها، و پنجرههای زیبا و کاملاً محاسبه شده و مهندسی احداث کردهاند.

غار کرفتو یکی از زیستگاههای مهم خفاشها بوده است. در بازدیدهای قبلی تودههای به هم آویخته خفاشها همراه با سر و صدای سوت مانند آنها دیده شدهاند. تپههای قهوهای رنگ درون غار حاصل فضلهاندازی آنهاست که در سراسر غار پراکندهاند. در دو نوبت بازدید سال 1375 هیچ اثری از خفاشها دیده نشد. احتمالاً سر و صدا و ارتعاشات ناشی از مته گذاری معدن چیان در سقف غار برای استحصال سنگِ تراورتن، محیط را برای خفاشها ناامن کرده و آنها به طور جمعی از غار مهاجرت کردهاند.

غار کرفتو یک مجموعه گردش گری باستان شناسی، تاریخی، و زمین شناسی است و هیچ مشکل و مانعی در بازدید از سراسر آن وجود ندارد. غار کرفتو هم اکنون تبدیل به یک غار گردش گری شده و با نورپردازی به تمامی بخشهای آن یک مکان بسیار تماشایی برای بازدید به وجود آمده است{C}

غار کرفتو چگونه زایش یافته است؟

غار کرفتو حاصل فعالیت و نفوذ چشمهای ماگمایی است که با اسید همراه خود کلیه آهکهای مسیرش را حل کرده و از چشمه فعلی زیر غار یا چشمهای دیگر به بیرون فرستاده و فضاهای تهی فعلی را پدید آورده است. به عنوان مثال فضای زیرزمین حجمی در حدود 70000 متر مکعب دارد.

سپس چشمه بنا به عوامل درون زمینی، که در منطقه تکاب نمونههای فراوانِ آن دیده میشود، کم آب شده، از قدرت افتاده، و به دنبال آن فرایند غارسنگسازی که ویژه این گونه مکانهای آهکی است شروع شده و تا امروز ادامه یافته است. به عنوان مثال تندیس آدمک، که ظاهری آهکی و چکیدهای دارد، دارای مغز یا اسکلتی از رس غیر قابل انحلال است که روی آن لایهای از کلسیم کربنات کشیده شده است. عملکرد این فرایند در غار کتل خور توضیح داده شده است.

آدرس بر روی نقشه

پست بعدی پست قبلی

غار کرفتو